संधी

 संधी

           *स्वरसंधी, व्यंजनसंधी, विसर्गसंधी, पूर्वरूपसंधी, पररुपसंधी*

*1 संधी म्हणजे काय?*

*संधी म्हणजे सांधा, संधी करणे म्हणजे सांधणे,*

आपण बोलत असताना आपल्या मुखातून शब्दांमागून शब्द बाहेर पडत असतात. एकामागोमाग येणाऱ्या शब्दांतील वर्ण एकमेकांत मिसळून त्याचा दुसराच एक सुटसुटीत शब्द तयार होतो,

उदा.
    *सूर्य + उदय = सूर्योदय*

-यात सूर्य हे पहिले पद आहे व उदय हे दुसरे पद आहे. *पहिल्या पदातील शेवटचा वर्ण अ व* *दुसन्या पदातील पहिला वर्ण उ एकत्र येऊन ओ हा वर्ण झाला.* *असे दोन वर्ण एकमेकांत मिसळतात; त्यास संधी म्हणतात.* संधीमुळे भाषा लवचीक होते. जे बोलण्यात घडते तेच लेखनात उतरते,

*2 संधीच चार प्रकार :*
*(1) स्वरसंधी (2) व्यंजनसंधी (3) विसर्गसंधी (4) पूर्वरूपसंधी व पररूपसंधी*

*(1) स्वरसंधी : एकमेकांत मिसळणारे दोन्ही वर्ण जेव्हा स्वर असतात, तेव्हा तो 'स्वरसंधी' होतो.*

उदा., विदया + आलय
         [आ + आ]
         (स्वर + स्वर)
       =विदयालय,

*2) व्यंजनसंधी : एकमेकांत मिसळणाऱ्या दोन वर्णात जेव्हा पहिला वर्ण व्यंजन असतो, तेव्हा तो 'व्यंजनसंधी होतो. दुसरा वर्ण व्यंजन, मृदू वर्ण किंवा स्वर असला तरी चालते.*

उदा., वाक् + पति
        [क+प]
        [व्यंजन + व्यंजन]
     = वाकपति

         दिक् + विजय
          [क् + वि]
          [व्यंजन + मृदू वर्ण]
        = दिग्विजय

         षट् + आनन
         [ट+ आ]
         [व्यंजन+स्वर]
      = षडानन

*(3) विसर्गसंधी : एकमेकांत मिसळणाऱ्या दोन वर्णात जेव्हा पहिला वर्ण विसर्ग असतो व दुसरा वर्ण व्यंजन किवा स्वर असतो, तेव्हा तो 'विसर्गसंधी' होतो,*

उदा.,     नभोवाणी
           नभः + वाणी
          (पहिला वर्ण विसर्ग+
           दुसरा वर्ण व्यंजन)

          दुरात्मा
        =दुः+ आत्मा
        [पहिला वर्ण विसर्ग +
          दुसरा वर्ण स्वर]

*(4) मराठीतील, पूर्वरूप व पररूप संधी :*
संस्कृत भाषेत एकापाठोपाठ येणारे शब्द जोडण्याची जी पद्धत आहे,

तशी ती मराठी भाषेत सामान्यतः प्रचलित नाही. तरीही मराठीत काही पूर्वरूपसंधी, पररूपसंधी होतात.

हे निव्वळ मराठी
संधी असतात.
उदा., पूर्वरूपसंधी :
        चांगले + असे
      = चांगलेसे
(पहिल्या शब्दातील स्वर कायम)

पररूपसंधी :
         कर + ऊन
        = करून
(दुसऱ्या शब्दातील स्वर कायम)

=======================